MAHOJIANO MAALUM NA MKURUGENZI MKUU WA ALLIANCE ONE - MARK MASON KUHUSU KILIMO NA UWEKEZAJI WA TUMBAKU NCHINI

Mkurugenzi Mkuu wa Alliance One Tobacco Tanzania Ltd. (AOTTL) Bw. Mark Mason

Mwandishi: Mara zote watu wakisikiapo Alliance One Tobacco Tanzania wanadhania ni kampuni inayozalisha sigara, ambayo si kweli; je Alliance One inajishughulisha na nini hasa?

Mark Mason: Alliance One Tobacco Tanzania (AOTTL) ni moja kati ya makampuni matatu yanayonunua bidhaa ya tumbaku nchini Tanzania iliyo chini ya mwamvuli ya kampuni ya kimataifa Alliance One International (AOI) yenye makao makuu North Carolina, nchini Marekani. AOTTL ilianza kazi nchini Tanzania mwaka 2005 baada ya kuunganishwa kwa makampuni ya kimataifa DIMON Incorporated na Standard Commercial Corporation (STANCOM) zote kutoka Marekani. 

Shughuli inayofanya Alliance One Tobacco Tanzania ni kununua tumbaku, kuiandaa kiwandani na kuiuza ndani na nje ya nchi kwa makampuni yanoyotengeneza sigara. AOTTL inanunua kati ya kilo milioni 30 mpaka 50 za tumbaku kutoka kwa wakulima 182 waliokuwa na mikataba na Shirika la Wakulima wadogo wadogo kutoka sehemu 8 tofauti zinazolima tumbaku nchini Tanzania ikiwemo Tabora, Urambo, Kahama, Manyoni, Iringa, Kigoma, Songea na Mara. AOTTL inazalisha aina mbili za tumbaku zenye majina yakitaalam Flue Cured Virgina (FCV) na Dark Fire Cured (DFC).

Mwandishi: Ni kitu gani kinachofanya Tanzania iwe na mazingira bora ya kufanya biashara tofauti na nchi zingine?

Mark Mason: Uwekezaji mkubwa wa kampuni yetu nchini Tanzania ipo Kingolwira, Morogoro ambapo tumewekeza dola za kimarekani milioni 50 sawa sawa ma bilioni 50 zakitanzania. Kushamiri kwa uwekezaji huu wa Alliance One ni matokeo ya sera nzuri za uwekezaji  na mazingira bora yakufanya biashara inayowezeshwa na serikali ya Tanzania kupitia Kituo cha Uwekezaji Tanzania maarufu kama TIC.

                                                                           

Mwandishi: Hivi karibuni utafiti uliofanywa na taasisi ya wanauchumi wakujitegemea NKC kwa dhamana ya taasisi ya Tumbaku kwa nchi za kusini mwa Afrika (Tisa), imetangaza thamani ya sekta ya tumbaku kuwa dola bilioni 10 kwa kusini mwa jangwa ya sahara. Kampuni yenu inapokeaje taarifa hizi, hususani wakati huu ambapo tume yakukumbana na tumbaku (FCTC) inafanya jitihada ya kufungia kilimo na biashara ya tumbaku duniani?  

Mark Mason: Alliance One ilijishirikisha kikamilifu katika utafiti huu na inakaribisha kwa furaha kubwa hizi taarifa kwa sababu ni mara ya kwanza kwa tafiti ya thamani ya tumbaku kufanywa katika nchi za kusini mwa jangwa la sahara. Utafiti huu wa TISA inatusaidia kubadilishana mawazo kuhusu umuhimu  wa sekta ya tumbaku, sio kwa jumla ya uchumi wetu tu bali kwa nchi zinazo lima tumbaku pia. Matokeo ya utafiti huu yanaweza kutumika na wadau mbali mbali kama serikali (kwa ajili yakutunga sera na mipango), mamlaka za udhibiti, mamlaka za kukusanya mapato na watoa huduma mbali mbali.

Kuhusiana na sera ya FCTC kufungia tumbaku, utafiti huu utasaidia wadau mbali mbali wa FCTC wanaolima tumbaku kuweka sera ambazo zitafanikisha maamuzi sahihi kwa ajili ya kulima tumbaku.

Mwandishi: Je nini athari ya kusimamisha kilimo cha na kuuza tumbaku kama FCTC itafanikiwa kupitisha sera hiyo?

Mark Mason: FCTC ikifanikiwa katika kampeni yake ya kuzuia tumbaku duniani, athari zake katika uchumi wa Tanzania yatakuwa kama yafuatayo; Maisha ya wakulima 100,000 na familia zao zitaathiriwa sana kwa sababu hakuna zao mbadala uliopatikana mpaka sasa. Pili, kwa uchumi wa Tanzania, fedha za kigeni kutokana na mauzo ya tumbaku yatasimama. Pia mapato ya serikali kutokana na tumbaku na bidhaa za tumbaku yanayokadiriwa kuwa shilingi bilioni 157 nazo zitayumba. Hii ni kwa sababu katika miaka mitatu iliyopita tumbaku ndio imekuwa ikiongoza katika zao linalopatisha nchi yetu fedha za kigeni kwa kusafirishwa nje.

Kutokana na takwimu za Benki Kuu ya Tanzania katika ripoti ya Septemba 2012, mauzo ya tumbaku nje ya nchi kufikia Agosti 2012 yalifikia dola milioni 307.3. Maisha na maendeleo ya wafanyakazi na wategemezi takribani 790,000 sawa sawa na asilimia 1.5 ya idadi ya watu ambao wananufaika moja kwa moja na kutegemea mlolongo wa thamani na mapato ya zao la tumbaku nao wataathirika. 

Mwandishi: Kama FCTC wapo sahihi, je kuna uwezekano wakupata mbadala wa zao la tumbaku kama zao la biashara linaloongoza kwa kuuzwa nje ya nchi Tanzania?

Mark Mason: Mpaka sasa kumekuwa na mazao mbadala machache sana zinazotajwa na kuhakikishwa kuweza kuchukua nafasi yakulimwa katika mashamba ya tumbaku yaliyopo sasa. Mapendekezo yameshatolewa kwa sektretarieti ya FCTC  na wadau wa tumbaku kuwa utafiti zaidi juu ya mazao mbadala yanabidi yafanyike.

  

Mwaandishi: Inavyoonekana, watu wengi wanafahamu athari za kiafya zaidi zinazoletwa na tumbaku kuliko manufaa inayoleta kiuchumi, je unadhani elimu imetolewa vya kutosha ili watu waweze kuelewa mchango wa zao hili kiuchumi katika taifa letu?

Mark Mason: Ndio, jitihada zimefanyika kujaribu kuwafahamisha watu kuhusiana na manufaa ya tumbaku katika uchumi wetu kupitia vyombo vya habari, warsha na mikutano mbali mbali. Kwa mfano, mwaka 2012 Alliance One ilifanya mkutano na wahariri wa vyombo vya habari kuhusiana mambo kadha wa kadha ya sekta hii ikiwemo umuhimu wa tumbaku katika uchumi wa Tanzania.

Mwandishi: Inavyoonekana, wakulima wa tumbaku ndio wadau wakubwa wa Alliance One, je mnawejengea vipi mazingira bora ya kazi kwenye kilimo na kupata masoko ya mazao yao?

Mark Mason: Alliance One imeingia mkataba wa miaka mitatu yakununua tumbaku kutoka kwa wakulima waliojiunga na mashirika ya wakulima wadogo wadogo. Kupitia mikataba hii wakulima wana uhakika wa kupata soko la tumbaku yao. Alliance One inawapatia huduma mbali mbali pia wakulima hawa ikiwemo; Mikopo kwa waakulima kupitia mikataba ya mikopo na benki zinazokopesha inayohakikiashia benki marejesho ya mkopo kwa sababu mkulima anakuwa ana uhakika na kuuza tumbaku yake kutokana na soko la Alliance One. Alliance One pia inatoa huduma za kuandaa mipango ya mauzo na masoko kwa wakulima na uratibu huo kupitia wakala wake anayitwa asasi ya wafanyabiashara wa tumbaku Tanzania (ATTT).

Pia, Wadau wa tumbaku kupitia baraza la tumbaku pia wameanzisha mkakati mpya wa kitaifa wa kupanda miti inayozingatia mkulima kutumia miti kwa nidhamu kwa ajili ya kuandaa tumbaku na matumizi ya nyumbani kuanzia msimu 2012/2013. Kupitia mpango huu, wakulima watahitajika kupanda miti katika mashamba yao na kutakuwa na ukaguzi kila mwaka na kutegemeana na matokeo ya ukaguzi, Alliance One itarudisha gharama zote za mbegu, kupanda na kuotesha miti.

Mwandishi: Umesema kampuni yako imekuwa ikifanya kazi kwa muda sasa nchini Tanzania. Je ni faida gani kubwa iliyoiletea jamii ya watanzania mpaka sasa?

Mark Mason: Kama nilivyotamka mwanzo, biashara ya AOTTL nchini Tanzania ni ya kununua tumbaku, kuiandaa kiwandani na kuiuza. Kwa kufanya haya, biashara ya AOTTL inafaida mbali mbali katika jamii ya watanzania kama ifuatavyo; Uwezeshwaji wakiuchumi wa wakulima wapatao 38,000 pamoa na familia na jamii inayowazunguka katika mahali wanapolimia. Pili, kutoa ajira kwa watanzania wapatao 300 kama waajiriwa kamili na 2,500 kama vibarua wakati wa misimu ya kilimo. Tatu, AOTTL pia imeweza kusambaza aina ya teknolojia kwa wakulima iliyowawezesha kuongeza mavuno kutoka kilo 1060 kwa hekari moja 2005 mpaka kilo 1390 mwaka 2012. La mwisho, kupitia malipo yetu ya kodi baraza la wilaya, serikali za mikoa na serikali kuu zimeweza pia kutoa huduma za kijamii kama elimu, maji na afya, pamoja na kuboresha hadhi ya miundombinu kama barabara.    

Mwandishi: Mbali na kutoa nafasi za ajira na kuwawezesha watu kiuchumi, je kuna mkakati wowote wa misaada kwa jamii mliowahi kutoa?

Mark Mason: AOTTL  imejikita kuboresha hali ya maisha ya jamii za wakulima wa tumbaku kupitia mpango maalum wa kutoa misaada inayolenga katika elimu, afya na maendeleo ya kijamii. Kila mwaka AOTTL inatoa bajeti ya dola laki moja na ishirini sawia na shilingi milioni 192 ambayo inagawiwa kwa watu au vikundi vya maendeleo wanaotuomba misaada hii kupitia barua rasmi zinazopitiwa na kamati husika na kutolewa kwa njia ya vitu. Baadhi ya misaada ambayo tumejikita nayo ni kujenga madarasa, kugawa madawati, kutoa vitabu na kulipia karo za wanafunzi wanohitaji msaada. Pia tunajenga kliniki na kuwasaidia watoto yatima.    

Pamoja na hayo, mpango wetu wa kutoa msaada pia inaambatana na programu maalum ya wafanyakazi katika kilimo yenye malengo mbali mbali katika sekta ya utendaji kazi wa kilimo cha tumbaku kama ifuatazo; kufuta utumikwishaji wa watoto katika kilimo, kulinda maslahi ya mapata na masaa ya kazi kwa mfanyakazi, kupatiwa mazingira salama ya kazi, kushirikishwa kwa haki katika shughuli za kilimo, kufutwa kwa utendaji kazi wa kulazimishwa yaani “Forced labour”,  kuwajengea uhuru wa kujiunga na mashirika ama asasi za kilimo na tumbaku na mwisho ni kuhakikisha sheria za kazi zinafuatwa.

Mwandishi: Je, Alliance One inamipango gani ya baadae nchini Tanzania?

Mark Mason: Sekta ya tumbaku nchini Tanzania inategemewa kuwa na mwonekano mzuri sana mbele ya safari kwa sababu  tutabakia kuwa washindani imara na kuendelea kuboresha maslahi kwa wakulima. Kwahiyo mipango yetu ya baadaye inajumuisha; kuendeleza kukuza kwa nafasi ya Tanzania katika soko la duniani huku tukizingatia gharama na ubora tukijilinganisah na nchi zingine, kuendelea kuimarisha maisha ya wakulima, kuendelea kuwekeza katika sehemu za masoko ili kuweza kumnufaisha mkulima kwa kumpunguzia siku za kufanya kazi zinazotakiwa kuzalisha mazao, pamoja na kuongeza namna bora ya uzalishaji na kufuta vitendo haramu katika kilimo tuikizingatia sheria za kazi, kuongeza uwekezaji katika kiwanda na ufanisi ili kuweza kuwasaidia wakulima katika kilimo cha tumbaku na kupunguza gharama kubwa katika zoezi la kupanda miti na hatimaye kuendelea kuuza tumbaku iliyobora na kwa bei yenye ushindani ili kuweza kupata mwendelezo wa masoko duniani.